در حالی‌که وزیر نفت هر بار تأکید می‌کند فعلاً تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین گرفته نشده، اما خبرها از جلسات کارشناسی دولت و مجلس حکایت از آن دارد که طرح «بنزین سه‌نرخی» جدی‌تر از همیشه روی میز تصمیم‌گیران است؛ طرحی که هدف آن، کنترل ناترازی شدید بنزین و کاهش بار یارانه‌ای انرژی عنوان می‌شود.
به گزارش رویداد شمال ؛ دبیر کمیسیون انرژی مجلس از بررسی پیشنهادی با هدف اعلام «نرخ سوم بنزین» خبر داده است. این در حالی است که مقامات دولتی، از جمله وزیر نفت، بارها تأکید کرده‌اند فعلاً خبری از گرانی بنزین نیست. با این حال، تکرار نشست‌های کارشناسی در دولت و سازمان برنامه و بودجه نشان می‌دهد تغییر وضعیت نظام قیمتی بنزین در دستور کار قرار گرفته است.
بنزین در اقتصاد ایران کالایی به‌شدت سیاسی است و هرگونه تغییر قیمتی در آن حساسیت‌های اجتماعی به‌دنبال دارد. تجربه سهمیه‌بندی و افزایش قیمت در سال‌های گذشته، از جمله در آبان ۱۳۹۸، هنوز در حافظه عمومی تازه است.
ناترازی شدید تولید و مصرف
ایران امروز با ناترازی جدی در حوزه بنزین روبه‌رو است. طبق داده‌ها، میانگین مصرف بنزین در نیمه نخست سال جاری به حدود ۱۳۲ میلیون لیتر در روز رسیده، در حالی که ظرفیت تولید پالایشگاهی حدود ۱۱۰ میلیون لیتر است. به این ترتیب، روزانه حدود ۲۲ تا ۲۵ میلیون لیتر کمبود وجود دارد.
این در حالی است که نه توسعه حمل‌ونقل عمومی به سرانجام رسیده و نه خروج خودروهای فرسوده با جدیت پیگیری شده است؛ خودروهایی که هم مصرف سوخت بالا دارند و هم آلودگی سنگینی تولید می‌کنند.
گزینه‌های روی میز دولت
به گفته منابع آگاه، چند سناریو برای اصلاح قیمت بنزین مطرح است:
- واردات بنزین سوپر و عرضه آن در جایگاه‌های خاص با قیمت آزاد بین ۴۰ تا ۶۰ هزار تومان برای خودروهای لوکس؛
- افزایش عمومی نرخ بنزین به محدوده ۵ تا ۷ هزار تومان؛
- اعمال نرخ سوم بنزین در کنار نرخ‌های فعلی ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی.
رضا سپهوند، دبیر کمیسیون انرژی مجلس، تأیید کرده که طرح نرخ سوم با رقم پیشنهادی ۷۵۰۰ تومان در حال بررسی است. بر اساس این طرح، سهمیه‌های فعلی حفظ می‌شود، اما خرید بیش از حد مجاز با کارت جایگاه مستلزم پرداخت نرخ جدید خواهد بود.
هدف طرح؛ کنترل بحران یا مقدمه گرانی؟
دولت تلاش دارد از شوک اجتماعی ناشی از گرانی مستقیم بنزین جلوگیری کند و در عین حال از حجم یارانه پنهان بکاهد. برخی کارشناسان معتقدند نرخ سوم می‌تواند فشار قیمتی را تدریجاً منتقل کند و اثرات تورمی را کاهش دهد؛ با این حال، منتقدان می‌گویند سه‌نرخی شدن بنزین زمینه‌ساز فساد، تبعیض و سوء‌استفاده در شبکه توزیع است.
تجربه ناتمام هدفمندی یارانه‌ها
علی عسگری، طراح قانون هدفمندی یارانه‌ها، می‌گوید اگر سیاست هدفمندی طبق برنامه سال ۱۳۸۹ اجرا می‌شد، قیمت واقعی بنزین امروز باید به حدود ۲۰ هزار تومان می‌رسید.
محمدرضا باهنر نیز سناریوی دیگری مطرح کرده که براساس آن، در صورت آزادسازی کامل و پرداخت یارانه نقدی، قیمت واقعی بنزین حتی می‌تواند به ۷۰ هزار تومان برسد.
با وجود این، تجربه پانزده‌ساله پرداخت یارانه نقدی در ایران نشان داده که این سیاست‌ها نه‌تنها به بهبود معیشت مردم کمکی نکرده، بلکه بار مالی سنگینی بر بودجه عمومی گذاشته است.
بنزین سه‌نرخی در سال ۱۴۰۵؟
به نظر می‌رسد دولت در حال آماده‌سازی زمینه‌های اجرای طرح جدید از سال ۱۴۰۵ است. اگرچه هنوز تصمیم نهایی گرفته نشده، اما از شواهد چنین برمی‌آید که «نرخ سوم بنزین» محتمل‌ترین گزینه در مسیر اصلاحات قیمتی است؛ گامی دیگر در مسیر طولانی و پرچالش ساماندهی یارانه انرژی در ایران.
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید