چلهشبی دیگر از راه میرسد و آیینی کهن بار دیگر مردم گیلان را گرد هم میآورد؛ شبی که نیاکان این سرزمین آن را نماد زایش خورشید و پیروزی نور بر تاریکی میدانستند و امروز نیز با دورهمی، خوراکهای محلی و باورهای دیرینه، پاس داشته میشود.
به گزارش رویداد شمال ؛ پیشینه شب چله به بیش از چهار هزار سال قبل بازمیگردد و به دو دوره پیش و پس از اسلام تقسیم میشود. در ایران باستان، مردم این شب را با بیم و هراس از غلبه تاریکی سپری میکردند؛ اما در دوره اسلامی، شب چله به نماد امید، روشنی و نوید طلوع خورشید تبدیل شد.
یکی از مهمترین اهداف شب چله، گردهمآمدن خانوادههاست. در گیلان، رسم بر این است که اعضای خانواده در خانه بزرگترها جمع شوند و میزبانان با میوههای پاییزی همچون انار، پرتقال، گلابی محلی، به، نارنگی، ازگیل و بهویژه هندوانه از مهمانان پذیرایی کنند.
غذاها و شیرینیهای گرمابخش زمستان
سبزیپلو با ماهی از غذاهای سنتی شب چله در گیلان است. همچنین شیرینیهایی مانند کاکا، نان لاکو و نان برنجی که اغلب با اربا دوشاب و گردو مصرف میشود، جایگاه ویژهای در سفره این شب دارد؛ خوراکیهایی با طبع گرم که برای گذر از زمستان سرد تدارک دیده میشد.
شب چله برای زوجهای جوان در گیلان، شبی بهیادماندنی است. در این شب، خانواده داماد با ارسال هدایا و میوههای مخصوص شب چله برای عروس، پیوند و صمیمیت دو خانواده را جشن میگیرند.
پیشبینی بارش و خشکسالی با نشانههای طبیعت
با توجه به وابستگی معیشت مردم گیلان در گذشته به کشاورزی، دامداری و صیادی، پیشبینی شرایط جوی اهمیت زیادی داشت. کشاورزان در شب چله به صدای رودخانه گوش میدادند و بر اساس شدت جریان آب، سال پیشرو را ترسالی یا خشکسالی پیشبینی میکردند.
میثم نوائیان کارشناس میراث فرهنگی گیلان درگفت و گو با ایرنا، با اشاره به قدمت شب چله اظهار کرد: شواهد تاریخی نشان میدهد شب چله پس از آیین مهر و از هزاره دوم پیش از میلاد در ایران رواج داشته و این موضوع بیانگر تسلط ایرانیان باستان بر نجوم و ستارهشناسی است.
وی افزود: کوشیار گیلانی یکی از برجستهترین منجمان ایرانی است که حتی سعدی نیز در اشعار خود از وی نام برده است.
نوائیان عنوان کرد: شب چله نزد ایرانیان، شب زایش خورشید است و به همین دلیل آتشافروزی و مصرف میوههای توسرخ مانند انار و هندوانه در این شب رواج داشته است؛ خوراکیهایی که نماد گرما، زندگی و پیروزی نور بر تاریکی به شمار میروند.
چله بزرگ و چله کوچک در باور گیلانیان
به گفته این کارشناس، زمستان در گیلان به سه بخش پیله چله (چله بزرگ)، کوجه چله (چله کوچک) و حوتماه تقسیم میشود؛ باوری که در آن، چله بزرگ آرام و صبور و چله کوچک تندخو توصیف میشود و بیشترین بارشهای سنگین نیز در همین دوره رخ میدهد.
فال هندوانه، خوردن ۴۰ خوراکی و رنگ گاو
فال هندوانه، خوردن ۴۰ نوع خوراکی در مناطق کوهستانی شرق گیلان، پیشبینی هوا بر اساس رنگ گاوی که صبح پس از شب چله از طویله خارج میشود و بازیهایی چون قاببازی و گُندلهبازی، از جمله رسوم خاص شب چله در نقاط مختلف استان است.
در غرب گیلان، سرودن اشعار تالشی و منقبتخوانی در مدح پیامبر اکرم(ص) رواج دارد و در جنوب استان، آیینهایی مانند تعمیر تنور و اهدای هندوانه به خانوادههای کمبرخوردار انجام میشود؛ آیینهایی که نشان از روح همدلی و همبستگی اجتماعی دارد.
نوائیان با تأکید بر ضرورت احیای این آیینها خاطر نشان کرد: در روزگاری که نسل جوان به آیینهای بیگانه گرایش پیدا کرده، ترویج رسوم اصیل و کهن میتواند پیوند نسلها را تقویت کند.
وی افزود: مهمترین اصل شب چله، دورهم بودن است؛ سنتی که از هزاران سال پیش به ما رسیده و باید آن را به آیندگان منتقل کنیم.
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید