وحید خرمی، مدیرعامل آب منطقه‌ای گیلان با اشاره به کاهش شدید آورد سد سفیدرود و ادامه خشکسالی برای چهارمین سال پیاپی گفت: نوبت‌بندی دقیق توزیع آب کشاورزی، هم‌افزایی کارشناسان و همراهی کشاورزان موجب شد تا با وجود کم‌آبی بی‌سابقه، شالیزارهای گیلان از خطر نابودی مصون بمانند.
به گزارش رویداد شمال ؛ استان گیلان همواره به‌عنوان پربارش‌ترین منطقه ایران شناخته می‌شود، اما این استان نیز از بحران کم‌آبی بی‌گزند نمانده است؛ تا آنجا که در برخی تحلیل‌ها با چالش‌های جدی در نحوه مدیریت منابع آبی معرفی شده است. میزان مصرف آب در استان براساس سند سازگاری با کم‌آبی حدود سه‌هزار و ۳۰۰ میلیون مترمکعب است که سه‌هزار میلیون مترمکعب آن از آب‌های سطحی و ۳۰۰ میلیون مترمکعب از آب زیرزمینی تأمین می‌شود.
مصارف هدف آب در گیلان به میزان ۲۹۵۰ میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی، ۳۰۰ میلیون مترمکعب در تأمین آب شرب و ۵۰ میلیون مترمکعب در بخش صنعت تعریف شده است.
سد سفیدرود؛ منبع حیاتی کشاورزی گیلان
سد سفیدرود در شهرستان رودبار، اصلی‌ترین منبع تأمین آب اراضی کشاورزی استان است. ظرفیت آبگیری این سد حدود یک میلیارد مترمکعب است. تا دو دهه پیش، آورد حوضه سفیدرود به‌گونه‌ای بود که اراضی کشاورزی گیلان بدون نیاز به نوبت‌بندی و به‌صورت یکنواخت تا پایان فصل زراعی آبیاری می‌شد، اما احداث ۱۱ سد مخزنی جدید در بالادست (بر رودخانه‌های قزل‌اوزن و شاهرود) شرایط را تغییر داد.
هر یک از این سدها برای خود حق‌آبه‌ای تعریف کردند و در نتیجه، آورد پایدار رودخانه‌های منتهی به سد سفیدرود کاهش یافت. از سوی دیگر، بارش‌های فراوان گیلان عمدتاً در فصول غیرزراعی رخ می‌دهد و به‌دلیل نبود سدهای ذخیره‌ساز در داخل استان، بخش عمده این رواناب‌ها از دسترس خارج می‌شود.
خرمی می‌گوید: حتی اگر سدهای جدیدی در مناطق مستعد گیلان احداث شود، به لحاظ جانمایی نمی‌توانند مانند سد سفیدرود، آب اراضی شالیزاری دشت مرکزی گیلان را تأمین کنند. نیاز کشاورزی شبکه سفیدرود حداقل ۱۴۰۰ میلیون مترمکعب است که در سال‌های اخیر این میزان به حدود ۱۰۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
تولد طرح نوبت‌بندی نوین آب
برای عبور از این چالش، از سال ۱۳۹۶ مطالعات گسترده‌ای جهت اجرای طرح نوبت‌بندی نوین آب آغاز شد. پس از بررسی‌های فنی، تصمیم بر آن شد که آب سد سفیدرود به‌صورت دوره‌های هشت‌روزه وصل و چهارروزه قطع شود. نتایج نشان داد که زمین‌های برنج‌کاری پس از غرقاب‌سازی، با چهار روز قطع آب آسیبی نمی‌بینند.
تشکیل کمیته منابع و مصارف با حضور دستگاه‌هایی چون جهاد کشاورزی و هواشناسی، نقش مهمی در تعیین نیاز آبی برنج و زمان‌بندی دقیق بارندگی‌ها داشت. با این حال، ذخیره سد سفیدرود به‌تنهایی پاسخگوی نیاز آبی شالیزارها نیست و استفاده از منابع داخلی چون آب‌بندان‌ها، چاه‌ها، ایستگاه‌های پمپاژ و بازچرخانی آب به‌عنوان منابع کمکی در دستور کار قرار گرفت.
خرمی تأکید می‌کند: تبیین و اجرای این طرح برای کشاورزان در ابتدا دشوار بود، اما کاهش آورد حوضه سفیدرود و تغییر الگوی بارش‌ها، ضرورت آن را آشکار ساخت.
عبور از چهارمین خشکسالی پیاپی
به گفته خرمی، سال آبی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ چهارمین خشکسالی پیاپی گیلان بوده است. کاهش ۵۰ درصدی آورد سفیدرود و کاهش ذخیره مخزن تا ۷۰۰ میلیون مترمکعب در حالی رخ داد که نیاز واقعی یک‌میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب بود. با وجود این، با اجرای نوبت‌بندی دقیق، استفاده از منابع کمکی و همکاری کشاورزان، سال زراعی بدون آسیب جدی سپری شد؛ دستاوردی که در تاریخ استان بی‌سابقه است.
از اتاق فکر تا مدیریت میدانی
خرمی در گفت‌وگو با اعتماد گفت: حدود سال ۱۳۹۲ که مدیر امور سدهای گیلان بودم، کارگروه منابع و مصارف آب را پایه‌گذاری کردیم. آن زمان بحران خاصی وجود نداشت، اما با هدف کار کارشناسی و پژوهش، از همه نهادهای مرتبط با آب و برنج دعوت کردیم.
به‌تدریج این کارگروه به اتاق فکر مدیریت آب استان تبدیل شد و همچنان فعال است. در فصل کشاورزی هر هفته و در فصول غیرکشاورزی هر دو تا سه هفته تشکیل جلسه می‌دهد و بیلان آبی استان را بررسی می‌کند. نوبت‌بندی آب، اندازه‌گیری دبی در کانال‌ها و پایش نرم‌افزاری از مهم‌ترین خروجی‌های این کارگروه است.
خرمی افزود: در سال ۱۳۹۷ که سیلاب در برخی نقاط کشور جاری شد، برای کنترل شرایط، چند مرحله از سد سفیدرود رهاسازی انجام دادیم تا خسارتی وارد نشود. بلافاصله پس از آن، با کم‌آبی مواجه شدیم و از نتایج همان مطالعات برای مدیریت خشکسالی استفاده کردیم. از آن سال تا امروز، هر سال را با چالش جدیدی پشت سر گذاشته‌ایم.
توزیع عادلانه کم‌آبی
خرمی تأکید کرد: در شرایط کنونی علاوه بر توزیع عادلانه آب، ناچار به توزیع عادلانه کم‌آبی نیز هستیم. به‌عنوان نمونه در شبکه فومنات، نحوه توزیع آب پس از بررسی‌های کارشناسی تغییر کرد تا همه مناطق به‌صورت برابر از آب موجود بهره‌مند شوند. این الگو به‌زودی در شرق گیلان نیز اجرا خواهد شد.
آینده آب گیلان؛ امید و هشدار
به گفته مدیرعامل آب منطقه‌ای گیلان، ایجاد سدهای جدید برای کنترل بارش در استان ضروری است، اما هیچ‌یک به اندازه سد سفیدرود کارایی ندارند. او افزود: بارش باید در استان‌های بالادست همچون کردستان، زنجان و قزوین رخ دهد تا سفیدرود آبگیری کند.
خرمی گفت: برای رسانه‌ها احترام زیادی قائلم، اما تلاش کرده‌ام پیش از موعد، بحران‌آفرینی نکنم. طی سال‌های اخیر با همکاری مسئولان و کشاورزان، عملکرد قابل قبولی داشته‌ایم و امیدواریم این همراهی ادامه یابد.
پروژه‌های شاخص تأمین آب گیلان
۱. ساماندهی چهار کیلومتر از رودخانه مرزی آستاراچای (۶۵۰ میلیارد تومان)
۲. آغاز طرح آبرسانی چلوند به آستارا (۷۵۰ میلیارد تومان)
۳. تکمیل طرح آبرسانی تالش از چاه فلمن (۷۰۰ میلیارد تومان)
۴. بهره‌برداری از سد لاستیکی ماسال و پیشرفت بالای سدهای آستارا، تالش و صومعه‌سرا
۵. سد لاستیکی فخرآباد لشت‌نشاء (۲۵۰ میلیارد تومان)
۶. مخزن ۱۰ هزار مترمکعبی آستانه اشرفیه (۳۵۰ میلیارد تومان) و سد لاستیکی انبارسر در حال ساخت
۷. تکمیل رینگ آبرسانی لاهیجان (۱۰۰۰ میلیارد تومان)
۸. آغاز عملیات سد دیلمان و تکمیل مخازن آب شرب سیاهکل
۹. بهره‌برداری از سد لاستیکی پهلوان بستو در لنگرود (۶۰۰ میلیارد تومان)
۱۰. تکمیل تصفیه‌خانه طول‌لات رودسر و مخزن ۵ هزار مترمکعبی رحیم‌آباد
۱۱. آغاز عملیات اجرایی سد دیورش و خط انتقال آن در رودبار
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید